توموگرافی تابش پوزیترون (PET)

برش‌نگاری با گسیل پوزیترون: (Positron Emission Tomography) که به اختصار  پِت اسکن  (PET scan) گفته می‌شود، روشی نوین است که در علوم تشخیصی در فیزیک پزشکی به ویژه پزشکی هسته‌ای کاربرد پژوهشی فراوانی دارد.

 

 

‎‏پت اسکن سیستمی است که می تواند تصاویر مقطعی از توزیع پوزیترون انتشاری حاصل از داروهای رادیو اکتیو تزریق شده دربدن را دریافت کند. این تصاویر حاوی اطلاعاتی راجع به فعالیت های بیوشیمیایی، متابولیسم های سلولی و فیزیولوژی و پاتولوژی ارگان ها و بافت های مختلف بدن است. در حالی که توموگرافی کامپیوتری سیستم های اشعه ‏‎X‎‏ ،‌سیستم های تصویر برداری تشدید مغناطیسی و اولتراسوند تنها تصاویر مربوط به ویژگی های آناتومیک ارگان ها و بافت ها را در اختیار پزشک قرار می دهند.

امروزه دستگاه های تصویربرداری و توموگرافی برای تشخیص بیماریها, کاربردهای بسیار وسیعی در امر پزشکی دارند. چه بسا که بدون استفاده از این تجهیزات تشخیص و درمان بیماریها مشکلات زیادی به همراه دارند و خطراتی را نیز برای بیماران از جهت درمان صحیح و دقیق ایجاد می نماید. دستگاه توموگرافی PET, یکی از مهمترین دستگاههای پزشکی هسته ای می باشد که پیشرفت قابل ملاحظه ای در تشخیص بیماریها ایجاد کرده است.

 

 

 

پت اسکن چگونه انجام می شود؟

قبل از انجام پت اسکن ، داروی رادیواکتیو در سیکلوترون تولید شده است. داروی رادیواکتیوی که به مواد شیمیایی طبیعی بدن می پیوندد. این ماده شیمیایی طبیعی می تواند گلوکز ، آب ، آمونیاک و یا ... باشد که به عنوان مواد شیمیایی طبیعی شناخته شده اند . رادیو دارو به بدن بیمار تزریق می شود و در این حال radiotracer ساخته میشود. radiotracer   به محلهایی میرود که در حالت طبیعی در آن محلها یافت میشود به عنوان مثال, FDG(fluorodeoxyglucose) داروی رادیو اکتیوی است که به گلوکز می پیوندد تا یک radiotracer ساخته شود. گلوکز به بخشهایی از بدن میرود که برای تامین انرژی به قند نیاز دارند .

بافتهای طبیعی در مصرف انرژی با بافتهای سرطانی متفاوتند یعنی تراکم FDG در بافتی نشانه سرطانی بودن آن بافت خواهد بود

 

PET چگونه کار می کند؟

پت اسکن با آشکار ساختن انرژی گسیل شده توسط ذرات بار مثبت (پوزیترون) تصویر سازی می کند. از شکسته شدن  radiotracer  در داخل بدن بیمار پوزیترون ساخته شده است. این انرژی به صورت یک تصویر 3 بعدی بر روی مانیتور کامپیوتر ظاهر میشود.  تصویر نشان میدهد که عملکرد قسمت های مختلف بدن بیماران با توجه به چگونگی شکستن radiotracer چگونه می باشد. تصویر پت وجود سطوح مختلف پوزیترون را بر اساس درخشندگی و رنگ نمایش می دهد. وقتی که فرآیند تصویر برداری کامل شود پزشک رادیولوژیست ارزیابی خود را گزارش می دهد. رادیولوژیست یک دکتر متخصص در تفسیر این نوع از تصاویر و همچنین اسکن MRI ، سی تی اسکن ، سونوگرافی و تصاویر اشعه ایکس است.

 

پت اسکن معمولا برای تحقیق شرایط زیر انجام میشود:

• Epilepsy یاصرع: پت اسکن می تواند بخشی از مغز بیماری که تحت تاثیر صرع قرار میگیرد نشان دهد. این موضوع به پزشکان کمک میکند که مناسبترین روش درمانی را انتخاب کنند. درحالیکه MRI و یا سی تی اسکن برای افراد بعد از یک تشنج توصیه میشود
• Alzheimer's disease یابیماری آلزایمر – پت اسکن در تشخیص بیماری آلزایمر بسیار مفید و موثر است. پت اسکن با اندازه گیری مقدار جذب قند در مغز دقت تشخیص نوعی ازدمانس را که اغلب با آلزایمر اشتباه میشود افزایش می دهد
• Cancer یاسرطان: پت اسکن می تواند، مرحله سرطان را نشان دهد، نشان دهد که آیا سرطان گسترش یافته است، به پزشکان کمک کند که در درمان سرطان مناسب ترین تصمیم را بگیرند و تاثیر ادامه شیمی درمانی را به پزشک نشان دهد. پت اسکن چندین هفته بعد از شروع درمان می تواند نشان دهد برای که آیا تومور به درمان با تابش پاسخ می دهد یا خیر.
• Heart disease یابیماری های قلب: پت اسکن به تشخیص محل آسیب دیده در قلب کمک می کند هر گونه عیب در کار قلب بیشتر احتمال دارد تا با کمک گرفتن از پت اسکن آشکارشوند.
• پژوهش های پزشکی : محققان ، چگونگی عملکرد مغز و حجم عظیمی از اطلاعات حیاتی را از پت اسکن دریافت می کنند.

 

در طول پت اسکن چه اتفاقی می افتد ؟

در بیشتر موارد ، نیازی به بستری بیمار در شب قبل از آزمون پت وجود ندارد. به اکثر بیماران گفته خواهد شد از مصرف هر گونه مواد غذایی برای حداقل چهار تا شش ساعت قبل از اسکن بپرهیزند، اما به نوشیدن مقدار زیادی آب سفارش می شوند. گاهی هم از بیماران خواسته خواهد شد که از مصرف کافئین به مدت حداقل 24 ساعت قبل از پت اسکن خودداری کنند. 

 مقدار کمی از رادیودارو یا به بازوی بیمار تزریق می شود و یا به صورت گاز تنفس میشود. رسیدن هر دارویی به هدف مورد نظر در بدن ممکن است از 30 دقیقه تا 90 دقیقه طول بکشد. در زمان انتظار کشیدن برای رسیدن رادیو دارو به محل مورد نظر بیمار باید ثابت بماند و صحبت نکند. ممکن است به برخی از بیماران برای آرامش دارو یی مثل دیازپام داده شود. 

هنگامی که بیمار آماده است او را به اتاقی که در آن پت اسکن قرار دارد می برند برای دراز کشیدن روی میز cushioned دستگاه دارای یک تونل بزرگ در انتهاست که بیمار درون آن برده میشود.سپس از بدن تصویر برداری میشود.

برای به حداقل رساندن آسیب اشعه رادیواکتیو سعی میشود حداقل میزان ماده رادیواکتیو بکار رود. پس غلظت ماده رادیواکتیو تزریقی به بیمار بسیار اندک بوده و در نتیجه میزان اشعه ساطع شده از بدن بیمار بسیار کم است. به همین نسبت تصویربرداری از این میران اندک اشعه مشکل میشود. برای بدست آوردن یک تصویر مناسب معمولا نیاز میشود تا بیمار حدود یک ساعت در مقابل دوربین دستگاه قرار گیرد تا میزان اشعه کافی به صفحه حساس دوربین وارد شود. در این مدت دوربین ممکن است در جهات مختلف حرکت کرده و بدن بیمار را از زوایای متفاوتی ببیند. در طول مدت تصویربرداری بیمار باید بدون حرکت باشد.

انجام اسکن هسته‌ای برای جنین مضر است پس در صورت بارداری و یا شک به بارداری بیمار باید آن را به پزشک معالج اطلاع دهد. در صورتیکه اسکن هسته‌ای برای یک خانم شیرده انجام شود وی باید شیر خود را تا دو روز بعد از انجام آن دوشیده و دور بریزد.